Sömürü Oranı ve Sermayenin Organik Birleşiminin Kâr Oranı Üzerine Etkisi – Turan Subaşat, Volkan Demir

Marx’a göre kar oranlarının düşmesi sermayenin çelişkili yapısından kaynaklanır. Karlarını artırabilmek için sermaye miktarlarını arttıran kapitalistler paradoksal bir biçimde kar oranlarının azaldığını görürler.

GİRİŞ Kar oranlarının düşme eğilimi teorisi politik iktisadın en tartışmalı konularından birisidir. Marx (1973 [1857]) teoriden “modern politik iktisadın en önemli yasası” olarak bahsetmiştir. Teori, Marx’ın bitiremeden öldüğü Kapital’in üçüncü cildinde ele alınmıştır. Bu cildi Marx’ın notlarından yola çıkarak Engels tamamlamıştır. Teorinin yeterince geliştirilmemiş olduğu düşüncesinden hareketle kimi düşünürler, teorinin bazı iç tutarsızlıkları olduğunu öne sürmüş ve teori üzerine zengin bir tartışma oluşmuştur. Birçok yazar kar oranlarının düşme eğilimini Kapital’in üçüncü cildindeki pek çok konu gibi tamamlanmamış bir teori olarak değerlendirmiştir (Sweezy 2007).

Teori üzerine çok sayıda tartışma bulunmasına rağmen, bu çalışmanın temel odak noktasında sömürü oranında ve sermayenin organik bileşimindeki değişikliklerin (en azından uzun dönemde) kar oranında belirgin bir şekilde azalma yaratacağı varsayımının sorgulanması bulunmaktadır. Kar oranı formülü, sömürü oranın sermayenin organik bileşimine bölünmesiyle elde edilir ve Marx, sermayenin organik bileşimindeki artışın sömürü oranındaki artıştan daha yüksek olacağından hareketle kar oranında bir düşme eğilimi olduğunu iddia eder. Ancak bu iddia bazı politik iktisatçılar tarafından sorgulanmış ve böyle bir eğilimin genelleştirilemeyeceği öne sürülmüştür. Bu görüşe göre, sömürü oranı ve sermayenin organik bileşimindeki değişimler kesin olarak bilinemez ve bu nedenle kar oranındaki değişimler öngörülemez. Bu çalışma, Marxist iktisadın önemli isimleri arasındaki tartışmaları gözden geçirerek bazı katkılarda bulunmayı amaçlamaktadır.

KAR ORANLARININ DÜŞME EĞİLİMİ TEORİSİ

Marx’a göre kar oranlarının düşmesi sermayenin çelişkili yapısından kaynaklanır. Karlarını artırabilmek için sermaye miktarlarını arttıran kapitalistler paradoksal bir

Bu makalenin tamamını okumak için satın almalısınız.

Makaleyi Satın Al - 25₺